Bilgisayar Ağları - Katmanlar ve Protokoller

-




📚 KATMANLAR VE PROTOKOLLER

Bilgisayar ağlarında, verilerin doğru şekilde iletilmesi ve alınması için iletişim belli kurallara ve düzenlere (protokollere) göre katmanlara ayrılmıştır.
Bu yapı hem karmaşıklığı azaltır hem de sistemler arası uyumu sağlar.

İki ana model kullanılır:

  • OSI Modeli (teorik ve eğitim amaçlı)

  • TCP/IP Modeli (gerçek dünyada kullanılan)

1. 📦 OSI Modeli (Open Systems Interconnection)

7 katmandan oluşur ve her katmanın özel bir görevi vardır.
Katmanlar aşağıdan yukarıya doğru sıralanır.

1.1. Fiziksel Katman (Physical Layer)

  • Elektrik sinyalleri, voltajlar, kablolar, konnektörler bu katmanda işler.

  • Bitlerin fiziksel ortama iletilmesinden sorumludur.

Örnek: Ethernet kablosu, fiber optik kablolar, kablosuz radyo dalgaları.

1.2. Veri Bağlantı Katmanı (Data Link Layer)

  • İki cihaz arasında hatasız veri iletimini sağlar.

  • Çerçeveler (frame) oluşturur.

  • MAC adreslerini kullanır.

Örnek: Switch’ler bu katmanda çalışır. Ethernet, PPP protokolleri.

1.3. Ağ Katmanı (Network Layer)

  • Verinin hedefe ulaşmasını sağlar.

  • IP adresleri kullanılır.

  • Yönlendirme (routing) işlemi burada yapılır.

Örnek: Router cihazı. IP protokolü, ICMP (hataları bildirir).

1.4. Taşıma Katmanı (Transport Layer)

  • Verinin doğru ve sıralı şekilde iletilmesini garanti eder.

  • Bağlantı kurabilir veya bağlantısız çalışabilir.

Protokoller:

  • TCP (Transmission Control Protocol): Güvenli, sıralı iletişim sağlar.

  • UDP (User Datagram Protocol): Hızlı ama güvensiz iletişim sağlar.

1.5. Oturum Katmanı (Session Layer)

  • İki cihaz arasındaki iletişim oturumlarını açar, yönetir ve kapatır.

  • Uzun süren bağlantılarda oturum kontrolü yapar.

Örnek: Web sitelerinde oturum açmak, video konferans uygulamaları.

1.6. Sunum Katmanı (Presentation Layer)

  • Veriyi standart bir formata çevirir (şifreleme, sıkıştırma, veri formatlama).

  • Sistemler arası veri uyumluluğu sağlar.

Örnek: JPEG, MP3, MPEG formatları, SSL/TLS şifrelemesi.

1.7. Uygulama Katmanı (Application Layer)

  • Kullanıcının doğrudan etkileşimde bulunduğu katmandır.

  • Ağ hizmetlerini kullanıcıya sunar.

Örnek: Web tarayıcılar (HTTP), e-posta programları (SMTP), dosya transferi (FTP).

2. 🌍 TCP/IP Modeli (Internet Protokol Takımı)

TCP/IP modeli pratikte kullanılır. Daha sade bir yapısı vardır.
4 katmandan oluşur:

2.1. Ağ Erişim Katmanı (Network Access Layer)

  • Verinin fiziksel ortama iletilmesini sağlar.

  • Ethernet, Wi-Fi gibi teknolojiler kullanılır.

2.2. İnternet Katmanı (Internet Layer)

  • Paketlerin ağlar arasında yönlendirilmesini sağlar.

  • IP protokolü temel rol oynar.

Örnek: IP, ICMP, ARP protokolleri.

2.3. Taşıma Katmanı (Transport Layer)

  • İki cihaz arasında güvenilir veri iletişimi sağlar.

  • TCP ve UDP protokollerini içerir.

2.4. Uygulama Katmanı (Application Layer)

  • Kullanıcıya hizmet sunan uygulama protokollerini kapsar.

  • HTTP, FTP, DNS, SMTP gibi protokoller burada yer alır.

3. 📑 Katmanlar Arası İlişki (OSI vs TCP/IP)

OSI Modeli TCP/IP Modeli Görevi
Uygulama + Sunum + Oturum Uygulama Katmanı Kullanıcı ile doğrudan iletişim
Taşıma Taşıma Verinin güvenli iletimi
Ağ İnternet Paketlerin yönlendirilmesi
Veri Bağlantı + Fiziksel Ağ Erişim Verinin fiziksel iletimi

🔹 TCP/IP modeli OSI'ye göre daha az katmanlı ve daha uygulamaya yönelik çalışır.

4. 🚀 Önemli Protokoller ve Görevleri

Protokol Açılımı Katmanı Görevi
HTTP Hypertext Transfer Protocol Uygulama Web sayfaları görüntüleme
FTP File Transfer Protocol Uygulama Dosya transferi
SMTP Simple Mail Transfer Protocol Uygulama E-posta gönderimi
DNS Domain Name System Uygulama Alan adlarını IP'ye çevirme
TCP Transmission Control Protocol Taşıma Güvenli veri iletimi
UDP User Datagram Protocol Taşıma Hızlı veri iletimi
IP Internet Protocol İnternet IP adresleme ve yönlendirme
ARP Address Resolution Protocol İnternet IP'yi MAC adresine çevirme
ICMP Internet Control Message Protocol İnternet Hata ve kontrol mesajları

🎯 Özetle

  • OSI modeli öğretici ve detaylıdır, TCP/IP modeli ise pratikte kullanılır.

  • Her katman, belirli bir görevi yerine getirir.

  • Protokoller, cihazların anlaşmasını sağlar.

  • İletişim, katmanlar arasında aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya olacak şekilde gerçekleşir.



Hadi şimdi bir internet alışverişini adım adım anlatıp hangi protokolün nerede nasıl çalıştığını görelim. 🎯

🛒 İnternet Alışverişi Senaryosu ve Protokollerin Rolü

Senaryo:
Sen evinde bilgisayarınla bir e-ticaret sitesinden ayakkabı siparişi veriyorsun.

Adım adım neler oluyor bakalım:

1. Tarayıcıyı açıp siteye gitmek

  • Tarayıcıya www.ayakkabicim.com yazıyorsun.

  • DNS (Domain Name System) devreye giriyor:

🔵 Protokol: DNS
🎯 Görev: Alan adını IP'ye dönüştürmek.

2. Siteye bağlanmak

  • Tarayıcı IP adresine ulaşınca siteye bağlantı isteği gönderiyor.

  • Bu istek TCP protokolü ile güvenli ve doğru bir şekilde taşınıyor.

  • Eğer site güvenli ise (https:// ile başlıyorsa), iletişim SSL/TLS ile şifreleniyor.

🔵 Protokoller: TCP, SSL/TLS
🎯 Görev: Güvenilir ve şifreli bağlantı kurmak.

3. Web sayfasının yüklenmesi

  • Tarayıcı, siteye HTTP ya da HTTPS protokolü üzerinden istek gönderiyor:
    ("Bana anasayfayı gönder" diyor.)

  • Sunucu bu isteği alıyor, cevap veriyor ve web sayfası tarayıcıda yükleniyor.

🔵 Protokol: HTTP / HTTPS
🎯 Görev: Web sayfası verisini aktarmak.

4. Ürünü sepete eklemek

  • Ürünü seçip "Sepete Ekle" diyorsun.

  • Bu işlem de arka planda küçük bir HTTP isteği ile sunucuya iletiliyor.

  • TCP, bu verinin doğru ve eksiksiz gitmesini sağlıyor.

🔵 Protokoller: HTTP, TCP

5. Ödeme Yapmak

  • Ödeme sayfasına geçtiğinde, bilgilerinin gizliliği çok önemli.

  • Burada HTTPS şifrelemesi devrede:

    • Kart bilgilerin, adresin gibi hassas veriler şifreleniyor.

  • Yine TCP üzerinden güvenli bir bağlantı devam ediyor.

🔵 Protokoller: HTTPS, SSL/TLS, TCP

6. Sipariş Onayı Almak

  • Ödemeyi yaptıktan sonra sunucu sipariş bilgilerini işliyor ve sana bir "Sipariş Alındı" sayfası gösteriyor.

  • Sunucu ayrıca bir e-posta gönderiyor.

🔵 Protokol: SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)
🎯 Görev: Sipariş onay e-postasını göndermek.

📌 Özet Akış

Adım Kullanılan Protokoller Açıklama
Siteye gitmek DNS Alan adı çözümlemesi
Bağlantı kurmak TCP, SSL/TLS Güvenli kanal açmak
Sayfa görüntülemek HTTP/HTTPS Web sayfası verisi almak
Ürünü sepete eklemek HTTP, TCP Sipariş verilerini sunucuya iletmek
Ödeme yapmak HTTPS, SSL/TLS, TCP Gizli bilgileri şifrelemek
Sipariş onayı almak SMTP E-posta ile bilgi göndermek

🎯 Anlaşılması İçin Basit Bir Benzetme

  • DNS: Restoranın adresini bulman

  • TCP: Telefonla sipariş verirken kelimelerin sırayla ve eksiksiz gitmesi

  • HTTP: Menüdeki yemekleri seçip sipariş etmek

  • HTTPS: Özel sipariş (gizli bilgi) verirken telefonu şifrelemek

  • SMTP: Restoranın sana sipariş onayı SMS göndermesi






Yorumlar

Yorum Gönder

Sitedeki popüler yayınlar:

Kullanım Alanlarına Göre Farklı Linux Dağıtımları 3

-
Resim
Bu yazının 1. kısmı için buraya tıklayınız. Bu yazının 2. kısmı için buraya tıklayınız. CentOS Stream, AlmaLinux ve Rocky Linux Red Hat Enterprise Linux (RHEL) ekosistemine dayanan ve kurumsal düzeyde güvenilirlik sunmayı amaçlayan Linux dağıtımlarıdır. Özellikle sunucular, bulut ortamları ve iş dünyasında tercih edilen bu dağıtımlar, RHEL uyumluluğu sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Her birinin kendine özgü avantajları ve kullanım amaçları vardır.     1. CentOS Stream    - CentOS projesi başlangıçta RHEL’in birebir klonu olarak kullanıcılara sunulmuştu. Ancak Aralık 2020’de CentOS, RHEL’in güncellemelerini birebir takip eden bir " rolling-release " modeline geçen CentOS Stream olarak yeniden yapılandırıldı.    - CentOS Stream , RHEL’in gelecekteki sürümlerini test etmek ve topluluğun katkılarıyla geliştirmek amacıyla sunulur. Yani, RHEL’e uygulanmadan önce yeni güncellemeler ve özellikler ilk olarak CentOS Stream’de test edilir.    - Bu ne...
Read more »

Kullanım Alanlarına Göre Farklı Linux Dağıtımları

-
 En iyi Linux dağıtımları, kullanıcı ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterir, çünkü her dağıtımın kendine özgü özellikleri ve kullanım alanları vardır. İşte farklı kullanım senaryoları için öne çıkan popüler Linux dağıtımları: Önce Kısaca Anlatalım     1. Ubuntu    - Yeni Başlayanlar İçin : Kullanımı kolay, geniş destekli, kullanıcı dostu bir arayüze sahip.    - Özellikleri : GNOME arayüzü varsayılan olarak gelir, geniş bir yazılım deposuna sahip.    - Kullanım Alanı : Günlük kullanım, yazılım geliştirme, medya düzenleme, oyun.     2. Linux Mint    - Yeni Başlayanlar İçin : Ubuntu tabanlı, kullanımı kolay ve tanıdık bir arayüz (özellikle Windows'tan gelenler için).    - Özellikleri : Hafif, kararlı, hızlı ve kullanıcı dostu bir arayüze (Cinnamon, MATE, Xfce) sahip.    - Kullanım Alanı : Günlük kullanım, ofis işleri, medya ve internet gezintisi.     3. Fedora    - Geliştiriciler ve İl...
Read more »

Kullanım Alanlarına Göre Farklı Linux Dagıtımları 2

-
Önceki yazımın devamıdır. Önceki yazımı okumak için buraya tıklayın. CentOS Stream/Alma Linux/Rocky Linux ve openSUSE   buraya tıklayın.  Debian Kararlılığı ve güvenilirliği ile tanınan, açık kaynaklı bir Linux dağıtımıdır. İlk kez 1993 yılında yayımlanan Debian, Linux dünyasında en köklü dağıtımlardan biridir ve birçok popüler dağıtımın temelini oluşturur (örneğin, Ubuntu ve Linux Mint). Debian’ın temel amacı, özgür ve açık kaynaklı bir işletim sistemi sunarak kullanıcıya güvenilir, esnek ve kararlı bir deneyim sağlamaktır.  1. Kararlılık ve Güvenilirlik    - Debian, kararlı , test  ve geliştirme  olmak üzere üç ana sürüm sunar. Kararlı sürüm  (Stable) özellikle güvenlik, uyumluluk ve dayanıklılık açısından test edilmiştir, bu nedenle sunucu ve kritik sistemlerde tercih edilir.    - Güncellemeler ve paketler test aşamasından geçtiği için, Debian’ın kararlı sürümü olağanüstü bir stabilite sunar.     2. Sürüm Yapısı ...
Read more »